Aleksander III
Orlando Roland Bandinelli (urodzony w Sienie, około 1105 roku, zmarł w Civita Castellana, 30 sierpnia 1181 roku) herb Papież, Biskup Rzymu, Wikariusz Jezusa Chrystusa, Następca i Książe Apostolski, Najwyższy Biskup Kościoła, Patriarcha Świata od 7 września 1159 roku do 30 sierpnia 1181 roku. Jego pontyfikat trwał 23 lata, ale aż 20 lat spędził na wygnaniu. Był pierwszym wybitnym prawnikiem na tronie papieskim, co znalazło odzwierciedlenie w dziełach, które napisał, oraz w kanonach przyjętych przez Sobór Laterański III. Pochodził ze Sieny, był profesorem prawa w Bolonii. Eugeniusz III mianował go kardynałem-diakonem, a potem w 1150 roku kardynałem-prezbiterem kościoła św. Marka. Za Hadriana IV od 1156 roku został jego najbliższym doradcą i kanclerzem Kościoła. Negocjował traktat w Konstancji, pertraktował sojusz z królem Sycylii Wilhelmem I i aktywnie uczestniczył w sejmie Rzeszy w Besangon. Po śmierci papieża Hadriana IV kardynałowie nie mogli dojść do zgody: wrogo nastawiona do cesarza Fryderyka I "Barbarossy" większość 7 września 1159 roku wybrała na papieża Bandinelliego, jako Aleksandra III; przyjazne zaś cesarzowi frakcje wybrały tego samego dnia antypapieżem Wiktora IV, który sprawował swój urząd do 1164 i znalazł następców w Paschalisie III, Kalikście III i Innocentym III. Schizma trwała do 1180 roku. Italia była wówczas politycznie podzielona na gwelfów, jako stronnictwo antycesarskie oraz gibelinów, zwolenników cesarza. Aleksander III tylko z największym trudem mógł sprawować swój urząd; podczas owego jednoczesnego wyboru antypapieża w bazylice św. Piotra doszło do rękoczynów. W wyniku walk przewagę zyskał kandydat mniejszości, więc papież elekt schronił się w Zamku św. Anioła, a potem opuścił Rzym. 20 września 1159 roku został konsekrowany przez biskupa Ostii w Ninfie i ekskomunikował Wiktora IV, którego synod w Pawi i zwołany 10 lutego 1160 roku przez cesarza uznał Wiktora IV za prawowitego papieża. Synod ekskomunikował Aleksandra III, a papież 24 marca 1160 roku rzucił klątwę na cesarza. Po opuszczeniu Italii Aleksander III udał się do Francji, dokąd przybył 12 kwietnia 1162 roku. Biskupi i przedstawiciele zakonów (poza opactwem w Cluny) opowiedzieli się na synodach w Beauvais i w Tuluzie w obecności królów Anglii i Francji, za Aleksandrem III. Dzięki temu mógł on w Sens utworzyć kurię papieską, a także zwołać w 1163 roku synod w Tours, na którym potępił albigensów i ponowił ekskomunikę nałożoną na Wiktora IV oraz doradców cesarza. Synod dał początek trybunałom inkwizycyjnym we Francji, zwłaszcza do rozprawy z katarami. Po śmierci Wiktora IV miasta lombardzkie wznieciły powstanie antycesarskie, co umożliwiło Aleksandrowi III powrót do Rzymu. Pojednanie z Fryderykiem I "Barbarossą" uniemożliwił wybór kolejnego antypapieża Paschalisa III. Papież zbiegł do Benewentu. Zarysowała się szansa na unię Kościołów zachodniego i wschodniego, ale cesarz wschodni Manuel I Komnen żądał koronacji na cesarza uniwersalnego, na co papież nie chciał się zgodzić. Tymczasem po śmierci antypapieża wybrano jego następcę Kaliksta III. Papież udzielił poparcia antycesarskiej Lidze Lombardzkiej. Na jego cześć wzniesiono u podnóża Alp twierdzę, nazwaną Aleksandrią, która miała utrudnić wojskom cesarskim dostęp do Italii. Dopiero klęska Fryderyka I "Barbarossy" w bitwie pod Legnano doprowadziła do zawarcia pokoju - 1 sierpnia 1177 roku. Cesarz przybył do Wenecji, ukląkł przed katedrą św. Marka i ucałował stopy papieża, prosząc o cofnięcie ekskomuniki. Aleksander III po powrocie do Rzymu na przełomie od 5 do 19 marca 1179 roku, przewodniczył obradom XI Soboru Powszechnego na Luteranie, zwanego Soborem Laterański III. Uchwalono na nim m.in. dekret Licet de evitanda discordia, dotyczący wyboru papieża, w zasadniczych częściach aktualny do tej pory: do prawowitej elekcji kandydat musi zebrać dwie trzecie głosów kardynałów. Sobór potępił także symonię i lichwę oraz błędne nauki głoszone przez waldensów, albigensów i katarów. Zachęcał również biskupów do zakładania szkół przy katedrach. Niebawem komuna rzymska zmusiła papieża do opuszczenia miasta, wybierając kolejnego antypapieża - Innocentego II. Z pomocą wojsk cesarskich Aleksander nr opanował sytuację w całym Państwie Kościelnym i deponował antypapieża. Ostatnie dwa lata życia spędził w różnych miastach. Przed śmiercią zdążył jeszcze kanonizować Edwarda "Wyznawcę", Bernarda z Clairvaux i arcybiskupa Tomasza Becketa. Tego ostatniego zamordowano w katedrze w Canterbury, ponieważ bronił Kościół angielski przed uzależnieniem od korony. Za zamordowanie Becketa Anglia została obłożona interdyktem, a król Henryk n musiał publicznie pokutować. Na pontyfikat Aleksandra przypada kanonizacja angielskiego męczennika Tomasza Becketa w 1173 roku, który w roku 1170 został w katedrze zamordowany na rozkaz króla angielskiego. Mimo zaabsorbowania walką z cesarzem Fryderykiem "Barbarossą", papież zajmował się sprawami Kościoła polskiego. W bulli skierowanej do arcybiskupa gnieźnieńskiego Janika polecił udzielić napomnienia książętom: kujawskiemu, kaliskiemu i mazowieckiemu, za nieprzestrzeganie praw należnych duchowieństwu. Postanowienia III Soboru Laterańskiego zwołanego przez Aleksandra III wywarły swój wpływ na statuty łęczyckie Kazimierza II "Sprawiedliwego" z 1180 roku. Aleksandra III zalicza się do najwybitniejszycą papieży średniowiecza. Aleksander III zmarł w Civita Castellana, a pochowano go w Rzymie w Bazylice św. Jana na Lateranie.USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zmianami)
Bogdan Pietrzyk